Bolesławiec
Dawnych motocykli czar

Konstrukcja Francuza pokonywała krótkie odcinki drogi poruszana silnikiem parowym. Próby z zastosowaniem podobnego napędu do „pradziadków” dzisiejszych motorów prowadził także w roku 1880 Amerykanin Sylwester Roper i inni wynalazcy. Były to w istocie silniki kłopotliwe i absolutnie nieefektywne w przypisanej im roli. Dopiero kilka lat później Gottlieb Daimler i Wilhelm Maybach na bazie poczciwego bicykla skonstruowali motocykl z silnikiem benzynowym.

Ten drewniany i podpierający się bocznymi kółkami wehikuł niemieckich konstruktorów nazwano „Daimler Reitwagen”. Swoistą zapowiedzią zastosowania w przyszłości skutecznych rozwiązań technicznych, przynajmniej częściowo niwelujących skutki jazdy po wyboistych drogach, było zastosowanie do jego dębowych kół stalowych obręczy, opatrzonych litą gumową opaską.

W roku 1894 pojawiły się pierwsze seryjnie produkowane motocykle Hildebrand & Wolfmüller. Były to już pojazdy z żelazną, rurową ramą i pompowanym ogumieniem. Prawdziwy rozwój podobnych pojazdów i ich wielkiej popularności przyniosły jednak dopiero dwudzieste i trzydzieste lata dwudziestego wieku.

Szybko powstawały kolejne zakłady, produkujące coraz doskonalsze pojazdy, co pociągało za sobą opracowywanie nowych modeli jednośladów. W ten nurt postanowili wpisać się także dwaj panowie Zimmer i Gehlich.

Za miejsce wytwarzania swoich motocykli wybrali dawną wieś Moys, czyli dzisiejszą dzielnicę Ujazd w Zgorzelcu. Jej samodzielne istnienie odnotowano już w roku 1309. Pierwotną osadę wzniesiono nad rzeką Czerwona Woda, tuż u jej ujścia do Nysy Łużyckiej. Burzliwe bywały w przeszłości dzieje tej sadyby. Między innymi z całym okrucieństwem dotarła w ten rejon wojna siedmioletnia. Wtedy to na jednym z pobliskich wzgórz doszło tu do krwawych walk, które potem nazwano bitwą pod Moys.

W roku 1815 wieś objęły granice Śląska. Inną ważną datą stał się 1 września 1847 roku, w tym dniu oddano bowiem do użytku przebiegającą tędy linię kolejową, łączącą Węgliniec ze Zgorzelcem. Później powstała odnoga kolei górskiej i nastąpiła dalsza rozbudowa sieci torowisk. W roku 1877 ówczesna wieś otrzymała okazały dworzec. Jej charakter, dzięki wznoszonej grodzkiej zabudowie i innym elementom infrastruktury, zaczynał przypominać niewielkie miasto.

Zakład produkcji motocykli oraz części motoryzacyjnych powstał w Moys w roku 1922. Podjęcie montażu tych pojazdów stanowiło spore wyzwanie dla właścicieli firmy. Główna część jej nazwy, widniejąca na materiałach promocyjnych Zetge Fahrzeug Werke – to najprawdopodobniej wyraz utworzony z połączenia pierwszych liter ich nazwisk. Logo Zetge umieszczano na wszystkich produkowanych motocyklach.

Montowane pojazdy miały głównie silniki o niewielkich pojemnościach - od 140 ccm do 175 ccm. Ich zbiorniki paliwa - a czasem także błotniki - opatrywano znakami firmowymi. W sprzedaży dwuśladów miały pomagać reklamy, czasem prezentujące załogę i różne rodzaje pojazdów.

Ambitny plan zgorzeleckich producentów załamał się po dwóch latach. W sierpniu 1924 roku firma ogłosiła upadłość. Najprawdopodobniej wywarzanie części kontynuowano do roku 1926, kiedy to całkowicie zaprzestano produkcji.

Być może gdzieś w jakiejś kolekcji znajduje się jeszcze ocalony egzemplarz zmotoryzowanego jednośladu, opatrzony logiem Zetge…

Wspominając pierwsze motocykle i ich późniejszy rozwój warto przypomnieć, iż innym miastem w pobliżu Bolesławca, mających istotny wkład w popularyzację tych maszyn, był Chocianów. Tu co prawda nie podjęto ich produkcji, natomiast już w pierwszych latach trzydziestych dwudziestego wieku odbywały się szeroko znane gonitwy motocyklowe. Dzięki staraniom miejscowych pasjonatów wybudowano nawet stały, nowoczesny na owe czasy tor wyścigowy, na którym pojawiali się znani w Europie zawodnicy.

Widzowie mieli do dyspozycji duże zadaszone trybuny, kasy posiadały urządzenia liczące wchodzących gości. Osiemdziesiąt mórg swojego terenu nieodpłatnie oddał pod budowę obiektu hrabia zu Dohna.

Długość powstałego toru wynosiła tysiąc dwieście metrów, a jego proste odcinki czterysta metrów. Pierwsze międzynarodowe zawody odbyły się tu w lipcu 1936 roku. Na wyścigi zjeżdżały tłumy miłośników motocykli, a przebieg imprezy na bieżąco szeroko relacjonowano poprzez transmisję radiową. Był czas, gdy poszczególne gonitwy obserwowało od trzydziestu do czterdziestu tysięcy ludzi. Wiosną 1939 roku odbyły się tam ostatnie zawody.

Dzisiaj teren ten porasta las – a jedyną pamiątką z czasów wyścigów jest ukryty w krzakach betonowy postument, skąd prowadzono radiowe transmisje…